مفهوم اثبات مالکیت
مالکیت به طور کلی به ارتباطی اشاره دارد که بین افراد و مال برقرار می‌شود و باعث می‌شود دیگران نتوانند مال مربوطه را تصرف کنند. فرد مالک توانایی استفاده از مال خود را دارد. یکی از مهمترین اثبات‌های مالکیت، سند است که به نحوی مالکیت فرد بر روی اموال را نشان می‌دهد.
تقسیم‌بندی اسناد بر اساس قانون مدنی به دو دسته رسمی و عادی، و بر اساس موضوع، این اسناد اعتبارهای متفاوتی دارند. اسناد رسمی، اعتبار اجرایی بیشتری نسبت به اسناد عادی دارند. همچنین، تضاد با مفاد سند رسمی، فقط جعل اسناد را ممکن می‌سازد، در حالی که در اسناد عادی، قدرت اجرایی کمتری دارند.
روش‌های اثبات مالکیت در قانون
مطابق قانون مدنی، روش‌های اثبات مالکیت به شرح زیر است:
استفاده از سند:
سند به عنوان مهمترین دلیل اثبات مالکیت معتبر است. این سند به دو دسته عادی و رسمی تقسیم می‌شود و در صورت تعارض با مفاد سند رسمی، دیگر ادله قدرت ثابتی ندارند. بنابراین، اثبات مالکیت فقط با سند رسمی امکان‌پذیر است.
در مجموعه ای از موارد، مانند اموال غیرمنقول، مالکیت تنها با سند رسمی قابل اثبات است.
در صورتی که مدعی برای اثبات مالکیت به سند عادی اعتماد کند و طرف مقابل دارای سند رسمی باشد، طبیعی است که قانون، دارنده سند رسمی را مالک تشخیص خواهد داد. اگر یک ملک به چند نفر فروخته شده باشد، سند رسمی به عنوان دلیل کافی برای مالکیت محسوب می‌شود.
اما با این شرط که اعتبار سند رسمی و یا سند عادی در دادگاه محرز شده باشد. در غیر اینصورت، خلاف مفاد آن با شهادت ثابت می‌شود. اگر شهادت نتواند خلاف مفاد سند را اثبات کند، باید موجب ناقل قانونی را با شهادت ثابت کند که ملک به او منتقل شده است.
استفاده از شاهد:
شاهد نیز می‌تواند به عنوان دلیل ثابت کردن مالکیت مورد استفاده قرار گیرد، اما اعتبار سند رسمی یا عادی در دادگاه محرز شده باشد.
استفاده از تصرف:
تصرف به عنوان یک راه دیگر برای ثابت کردن مالکیت شناخته می‌شود. تصرف به معنی داشتن مال و رفتار مانند مالک با آن است. تصرف به این معنا است که شخصی که مالی در اختیار دارد و با آن رفتار مانند مالک، مالک مال است (مطابق با ماده 35 قانون مدنی)؛ مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
بنابراین، تصرف در مال به‌عنوان مالکیت، دلیل مالک بودن فرد متصرف است. تصرف تا جایی اعتبار دارد که دلیل دیگری مانند سند مالکیت یا شاهد خلاف آن را ثابت نکند.
اقرار:
یکی از روش‌های اثبات مالکیت، اقرار است. اقرار می‌تواند به عنوان یک دلیل معتبر برای ثابت کردن مالکیت در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد. اگر در دعوای میان مالک مال ادعای مالکیت داشته و
کسی به ناحق مال را تصرف کرده باشد، اقرار متصرف می‌تواند ثابت کند که مال به مالک تعلق دارد و مالکیت او محقق گردیده است.
آیا تصرف برای اثبات مالکیت برای همه اموال قابل استفاده است؟
تصرف برای ثابت کردن مالکیت در برخی از اموال، مانند اموال ملکی، قابل استفاده است اما برای برخی دیگر از اموال، مانند اوراق بهادار، قابل استفاده نیست.
به‌عنوان مثال، اگر کسی یک خانه را به مدت ۱۰ سال به طور قانونی تصرف کرده باشد، این تصرف ممکن است به عنوان دلیلی برای ثابت کردن مالکیت در دادگاه مورد قبول قرار گیرد.
اما برای اوراق بهادار مانند سهام یا بن‌های صندوق سرمایه‌گذاری، تصرف به عنوان دلیلی برای ثابت کردن مالکیت قابل قبول نیست و باید از سایر ادله مانند سند یا شواهد دیگر استفاده کرد. در هر مورد، باید جداگانه بررسی شود که آیا تصرف به عنوان دلیلی برای ثابت کردن مالکیت قابل استفاده است یا خیر.
اثبات مالکیت اموال وراثتی
برای ثابت کردن مالکیت اموال وراثتی، روش خاصی وجود دارد. اگر شخصی پس از درگذشت فردی وراثتی را به عنوان وارث خود دریافت کرده باشد، برای ثابت کردن مالکیت اموال وراثتی، باید به موارد زیر توجه کند:
- حکم دادگاه: حکم دادگاهی که تقسیم اموال وراثتی را تایید کرده است، به عنوان یکی از مدارکی است که برای اثبات مالکیت اموال وراثتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- وصیت‌نامه: وصیت‌نامه فرد در گذشته نیز می‌تواند در اثبات مالکیت اموال وراثتی مورد استفاده قرار گیرد. اگرچه باید به شرایط لازم برای اعتبار و اجرای وصیت‌نامه توجه کرد.
- سند تملیک: سند تملیک برای هر دارایی وراثتی که به عنوان مالکیت وراثتی به فرد وارث واگذار شده است، باید اخذ شود. این سند می‌تواند به عنوان یکی از مدارک اثبات مالکیت مورد استفاده قرار گیرد.
- مدارک خرید و فروش: اگر اموال وراثتی به عنوان مالکیت وراثتی به فرد وارث واگذار شده باشد، مدارک خرید و فروش مانند رسید، قرارداد فروش و خرید و سایر مدارک مشابه نیز می‌توانند در اثبات مالکیت مورد استفاده قرار گیرند.
- دسته بندی:
- وکیل